|
زنان در مسیر رهایی (اسفند ۱۴۰۳) اسد طاهری
هشت مارس روز جهانی زن بخشی از مقاله فاطمه قدم در دو هفته نامه اراده ملت هشت مارس روزی است که زنان جهان بدون توجه به گرایشهای مختلف فکری، عقیدتی، نژادی و ... به یادآوری موفقیتها و دستاوردهای شان می پردازند. در حقیقت، این روز مجالی است برای نگاه کردن به گذشته در مسیر تلاشها، منازعه ها و فعالیتهای پیشین و بیشتر برای نگریستن در راستای حرکتهای پیش رو برای باز کردن راه در جهت شکوفایی استعدادها و فرصتهایی که در انتظار نسل آینده زنان است. نقطه عطف تاریخ مبارزات زنان را می توان در قرن نوزدهم جست و جو کرد، زمانی که با شتاب گرفتن فرآیند صنعتی شدن و گسترش سرمایه‌داری در اروپا و آمریکا، زنان به‌عنوان نیروی کار ارزان وارد بازار شدند. اما این ورود، بیش از آنکه نشانه‌ای از پیشرفت باشد، نشانگر تعمیق استثمار بود. زنان کارگر، به‌ویژه در کارخانه‌ها، نه‌تنها مجبور بودند با دستمزدهای ناچیز و ساعات کاری طاقت‌فرسا - گاه تا ۱۶ ساعت در روز - نیروی کار خود را بفروشند، بلکه در معرض تبعیض‌های شدید جنسیتی نیز قرار داشتند. در هشت مارس ۱۸۵۷، زنان کارگر کارگاه‌های پارچه بافی و لباس دوزی در نیویورک آمریکا به خیابانها ریختند و خواهان افزایش دست مزد، کاهش ساعات کار و بهبود شرایط بسیار نامناسب کار شدند. این تظاهرات با حمله پلیس و ضرب و شتم زنان مواجه گردید. سال ۱۹۰۷ در دوره‌ای که مبارزات زنان برای تأمین حقوق سیاسی و اجتماعی اوج گرفته بود، به مناسبت پنجاهمین سال گشت تظاهرات نیویورک در هشتم مارس، زنان دست به تظاهرات زدند. اما سرمایه داران برای جلوگیری از گسترش اعتراض، آنها را در کارخانه محبوس کردند و بر اثر ایجاد آتش سوزی، نزدیک به ۱۲۹ تن از زنان کارگر جان خود را از دست دادند. این شرایط، زمینه‌ساز خیزش و اعتراضاتی شد که به تدریج زنان را به یکی از ارکان اصلی جنبش کارگری بدل کرد. از همان زمان، پیوندی ناگسستنی میان مبارزات زنان و جنبش کارگری شکل گرفت؛ پیوندی که در بستر مبارزات سوسیالیستی و کمونیستی معنا یافت؛ جنبشهایی که بر نبرد با تبعیض، استثمار و سلطه سرمایه‌داری بنیان نهاده بودند. زنان کارگر نه‌تنها برای حقوق خود، بلکه برای سرنگونی سیستمی که آنها را به بردگان مزدبگیر تبدیل کرده بود، به میدان آمدند و به نیرویی انکارناپذیر در تاریخ مبارزات طبقاتی تبدیل شدند در سال ۱۹۱۰، «دومین کنفرانس زنان سوسیالیست» که کلارا زتکین از رهبران آن بود، به مساله تعیین «روز بین‌المللی زن» پرداخت. بعد از انتشار قطعنامه کنفرانس در مورد تعیین «روز جهانی زن»، انترناسیونال دوم از این تصمیم حمایت کرد، و نخستین تشکیلاتی بود که این روز را به رسمیت شناخت. سال ۱۹۱۳ «دبیرخانه بین‌المللی زنان»، هشتم مارس را با خاطره مبارزه زنان کارگر در آمریکا، به‌عنوان «روز جهانی زن» انتخاب کرد. در همان سال، بسیاری از زنان در روسیه تزاری و در سراسر اروپا، مراسم «۸ مارس» را به شکل تظاهرات و میتینگ برگزار کردند. در سال ۱۹۱۷ تظاهرات زنان کارگر در پتروگراد علیه گرسنگی و جنگ و تزاریسم، بانگ آغازین انقلاب روسیه بود. کارگران شهر در پشتیبانی از این تظاهرات، اعلام اعتصاب عمومی کردند. ۸ مارس ۱۹۱۷ به یک روز فراموش نشدنی در تاریخ انقلاب روسیه تبدیل شد. در آمریکا و اروپا، زنان علیه سنن و قیود و قوانین مردسالارانه و احکام اسارت بار کلیسایی بپا خواستند. در جنبش زنان موضوعاتی نظیر حق طلاق، حق سقط جنین، تامین امنیت شغلی، منع آزار جنسی، ضدیت با هرزه‌نگاری، کاهش ساعات کار روزانه و غیره مطرح شد. این جنبش موفق شد در برخی از این زمینه‌ها پیشروی کند. در تظاهرات هشتم مارس ۱۹۶۹ زنان در دانشگاه برکلی در آمریکا گرد آمدند و علیه جنگ در ویتنام تظاهرات کردند
«هر روز برای ما ۸ مارس است» زندانیان سیاسی کنونی و سابق پیام‌هایی در گرامیداشت روز جهانی داده اند. وریشه مرادی، زندانی سیاسی کرد محکوم به اعدام، از داخل زندان اوین پیامی فرستاده و گفته است: «هر روز برای ما ۸ مارس است.» او قرن ۲۱ را «سده آزادی زنان» خواند و اضافه کرد: «آزادی جامعه با آزادی زنان رقم می‌خورد.» خانم مرادی از سیاست‌های جنسیت‌زده انتقاد کرد و زنان را پیشاهنگ صلح و دموکراسی خواند. او همچنین به زینب جلالیان، قدیمی‌ترین زندانی زن سیاسی ایران، اشاره کرد و گفت مبارزه تا آزادی ادامه دارد. فروغ تقی پور، زندانی سیاسی دیگری که در حال سپری کردن دوران محکومیت ۱۵ سال حبس خود است، با انتشار نامه‌ای از زندان اوین، به مناسبت روز جهانی زن، نوشت: «پی بردم که زنان سرزمین من تنها نیرویی هستند که می توانند گره گشای مشکلات باشند.» توماج صالحی، رپر معترض و زندانی سیاسی پیشین، با انتشار ویدئویی از خود، بخشی از کتاب «جنس دوم» سیمون دوبووار را خواند: « یکی از برترین‌هایی که ستمگری برای ستمکاران تضمین می‌کند، این است که ناچیزترین آنان نیز خود را برتر می‌پندارند. سفید بیچاره‌ای از جنوب ایالات متحده آمریکا این تسلای خاطر را دارد که به خود بگوید سیاه کثیف نیستی و سفیدهای مرفه‌تر ماهرانه از این غرور او استفاده می‌کنند. به همین ترتیب معمولی‌ترین مرد در قبال زنان خود را نیمه خدای می‌پندارد.» مه‌بانو خشنودی کیا، از آسیب‌دیدگان اعتراضات ۱۴۰۱، با انتشار یک پست در اینستاگرام نوشت: «براى همه زنانى كه زنانگى را با عطر لطافت و تصوير شهامت به كالبد زندگى بخشيدند. براى ما و همه زنانى كه سپيدى زن بودن را در سياهى زمانه به تصوير كشيدند. براى همه نشدن‌هايى كه تجربه كرديم و براى همه سركشى‌هايمان كه در مقابل اين نشدن‌ها متوقف نشد...» کانون نویسندگان ایران نیز در پیام خود به مناسبت ۸ مارس خواستار برابری در همه عرصه‌ها، از حقوق کار تا قوانین خانواده، شد و نوشت: «از مشروطه تا امروز، زنان در خط مقدم آزادی‌خواهی بوده‌اند.» آنها حجاب اجباری را ابزاری برای حذف زنان از اجتماع خواندند، اما گفتند مقاومت زنان آن را بی‌اثر کرده است. مجموعه فعالان حقوق بشر در ایران و ۲۹ سازمان دیگر بین‌المللی در بیانیه‌ای مشترک، صدای زنان زندانی را برجسته کردند و مجازات اعدام را «غیرانسانی» نامیدند. این بیانیه، که توسط گروه‌هایی مثل ریپریو امضا شده، بخشی از حمایت جهانی از زنان ایران است. شماری از تشکل‌های کارگری و صنفی هم در چند بیانیه به مناسبت روز جهانی زن، ۸ مارس، با انتقاد از تبعیض جنسیتی در ایران بر لزوم برابری جنسیتی تاکید کردند. در آستانه ۸ مارس، روز جهانی زن، گروهی از فعالان زنان و فعالان مدنی به همراه جمعی از «مادران آشتی»، شامل مادران کشته شدگان اعتراضات و اعدامیان، با وجود تهدیدهای امنیتی مراسمی در خارج از شهر سنندج برگزار کردند. شرکت‌کنندگان شعارهایی در حمایت از حقوق زنان، نه به اعدام و قتلهای ناموسی سر دادند. همچنین در این مراسم بیانیه‌ای از سوی سه تشکل حقوق زنان قرائت شد. مژگان افتخاری، مادر جاوید نام مهسا (ژینا) امینی در پیامی در استوری اینستاگرامش برای روز جهانی زن نوشت: «من مادری که دختری چون ژینا را در آغوش پرورانده ام بیش از هر زمان دیگری می‌دانم که دختران این سرزمین چقدر زیبا چقدر پر امید و چقدر ارزشمندند. امیدوارم روزی برسد که هیچ دختری از ترس و درد سخن نگوید که هیچ زنی در دنیایی نابرابر قدم برندارد و آینده‌ای پر از آرامش و روشنی در انتظار همه آنها باشد.» گوهر عشقی، مادر ستار بهشتی، کارگر وبلاگری که در سال ۱۳۹۱ زیر شکنجه جان باخت در پیام خود برای ۸ مارس گفت: «حکومت می‌خواست زنان ایران را در آشپزخانه نگه دارد، اما زنان شجاع تیر آخر را به قلب خامنه ای می زنند.»
مشارکت زنان عراقی در احزاب سیاسی و چالشهای ذهنیت مردسالارانه مشارکت زنان عراق در زندگی سیاسی از جمله مهم‌ترین مسائلی است که در سالهای اخیر پیشرفت قابل توجهی داشته است. پس از دهه ها حاشیه نشینی و شرایط دشواری که کشور با آن مواجه بود، زنان عراق به تدریج شروع به شکستن محدودیتهای سنتی و مشارکت در احزاب سیاسی و تصمیم‌گیریها کردند. پس از سقوط رژیم بعث در سال ۲۰۰۳، شخصیتهای زن بسیاری توانستند راه خود را در احزاب سیاسی باز کنند و مناصب مهمی در دولت و پارلمان به دست آورند. با این حال، مشارکت زنان عراق در احزاب سیاسی هنوز به سطح مطلوب نرسیده و نیاز به حمایت بیشتر و برابری فرصتها وجود دارد. در این زمینه، سوالاتی درباره چگونگی تقویت نقش زنان در احزاب سیاسی، اجرای قوانینی که تضمین کننده حضور بیشتر آنها در مناصب رهبری باشد و تغییر تصویر کلیشه ای که تواناییهای آنها را در این حوزه محدود می کند، مطرح می شود. روز شنبه ۴ اسفند، ریزان شیخ دلیر، وکیل و نماینده سابق پارلمان عراق، گفت: «پس از تصویب قانون اساسی در سال ۲۰۰۵، مشارکت زنان در فرآیند سیاسی از طریق نظام کوتا که ۲۵ درصد از کرسیها را برای آنها تضمین می کند، بخشی از سیستم سیاسی شد. به همین دلیل، احزاب سیاسی مجبور شدند تعداد بیشتری از زنان را در فهرستهای انتخاباتی خود بگنجانند تا در انتخابات پیروز شوند و وارد پارلمان شوند. همین موضوع در اقلیم کوردستان نیز با تعیین سهم ۳۰ درصدی برای زنان اعمال شد. این گام، اقدامی اساسی برای الزام احزاب به مشارکت واقعی زنان در فرآیند سیاسی است.»
بحران غذایی در افغانستان زندگی زنان را تهدید می‌کند برنامه جهانی غذای سازمان ملل متحد در افغانستان اعلام کرده است که زنان و دختران در این کشور بیش ترین آسیب را از کمبود بودجه و بحران غذایی متحمل می شوند. این نهاد روز سه شنبه ۷ اسفند، با نشر ویدیویی در شبکه اجتماعی اکس تأکید کرده که باید اطمینان حاصل شود که افغانستان در زمانی که بحرانها در سایر کشورها گسترش می یابند، فراموش نشود. سمیر ونملی، مدیر منطقه ای برنامه جهانی غذای سازمان ملل متحد در آسیا و اقیانوسیه در این ویدیو افزوده است: «باید اطمینان حاصل شود که آسیب پذیرترین افراد به ویژه زنان و کودکان به‌گونه مناسب، به موقع و به گونه امن کمک دریافت می کنند». هم‌چنان او بر ادامه کمکهای بشردوستانه به مردم افغانستان و بحران جاری در این کشور اشاره کرده و گفت: «این کاملا حیاتی است که ما در کنار مردم افغانستان بمانیم». براساس آمار سازمان ملل متحد ۲۳.۷ میلیون نفر در افغانستان نیازمند کمکهای بشردوستانه هستند. هم‌چنان ۴۸ درصد جمعیت افغانستان زیر خط فقر زندگی می کنند. گفته می شود که بیش تر آمار نیازمندان کمکهای بشردوستانه زنان و دختران هستند. این در حالی است که چندی پیش نیز برنامه جهانی غذا هشدار داد که، حدود ۴ میلیون مادر و کودک در افغانستان دچار سوتغذیه هستند و کاهش کمکهای بشردوستانه این وضعیت را وخیم‌تر خواهد کرد. روز جهانی زن در ترکیه و افغانستان در تظاهرات روز جهانی زن در ترکیه، پلیس معترضان به تبعیض و خشونت جنسی را بازداشت کرد. تجمعها تحت نظارت گسترده پلیس برگزار شد و برخی از افراد بازداشت شده پرچمهای فمینیستی و رنگین کمانی حمل می کردند. تظاهرات روز جهانی زن در ترکیه به بازداشت معترضان به تبعیض و خشونت جنسیتی انجامید. در شهرهای مختلف ترکیه از جمله استانبول و آنکارا، تظاهرات روز هشت مارس، با حضور گسترده نیروهای پلیس همراه بود. فعالان محلی در شبکه های اجتماعی گزارش دادند که پلیس زنان و افراد «ال جی بی تی کیو» را در این تظاهرات بازداشت کرده است. در منطقه کادیکوی در بخش آسیایی استانبول، تجمع تحت نظارت گسترده پلیس، از جمله افسران با تجهیزات ضد شورش و یک کامیون آبپاش، برگزار شد. دولت رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه، سال ۲۰۲۵ را سال خانواده اعلام کرده است. در تظاهرات هشت مارس در استانبول، معترضان با حمل بنرهایی با مضمون «خانواده ما را به زندگی گره نمی زند» و «ما فدای خانواده نخواهیم شد»، مخالفت خود را با ایده محدود شدن نقش زنان به وظایف خانگی، ازدواج و مادری اعلام کردند. گروه کائوس ال.جی که بیش از ۳۰ سال است در زمینه حقوق زنان و افراد ال‌جی‌بی‌تی‌کیو در ترکیه فعالیت می‌کند، تصاویر و ویدیوهایی از تجمعهای فمینیستی در استانبول و آنکارا منتشر کرد. در میان فشارهای جهانی علیه جامعه ترنسها، در بیشتر این تجمع‌ا و تظاهراتها، پرچمهای فمینیستی، پرچم رنگین کمانی و پرچم ترنسها به چشم می خورد. این گروه همچنین از حضور گسترده پلیس و نظارت امنیتی بر این تجمعها گزارش داده و ویدیوهایی از یورش پلیس و بازداشت افرادی که پرچمهای رنگین کمانی و ترنسها را در دست داشتند، منتشر کرده است. هیات نمایندگی سازمان ملل متحد در افغانستان، روز شنبه ۸ مارس، طی بیانیه ای به‌مناسبت روز جهانی زن، خواستار لغو محدودیتهای طالبان علیه زنان در افغانستان شد. هم زمان با روز جهانی زن که هر ساله در ۸ مارس برای بزرگداشت دستاوردهای زنان در عرصه‌های مختلف و تاکید بر موضوعاتی هم‌چون حقوق زنان و برابری جنسیتی برگزار می شود، هیات نمایندگی سازمان ملل متحد در افغانستان(یوناما)، طی بیانیه‌ای بار دیگر از مقامات طالبان خواست تا محدودیتهای اعمال شده علیه زنان و دختران را که به محروم شدن آنها از حقوق اولیه خود منجر شده است، لغو کنند. سازمان ملل متحد، همچنین از جامعه بین‌المللی خواست تا با «تقویت صدای زنان افغانستان، حمایت از رهبری آنها و نیز سرمایه گذاری در توانمندسازی و آینده آنها»، همبستگی خود را در عمل نشان دهند. در بیانیه یوناما، آمده است: امسال موضوع محوری روز جهانی زن، «حقوق، برابری، توانمندسازی برای همه زنان و دختران» است که یادآور واقعیت موجود در افغانستان است؛ جایی که زنان و دختران با محرومیت سیستماتیک از تحصیل، اشتغال و زندگی عمومی روبه‌رو هستند. این بیانیه می افزاید: «این محدودیتها نه تنها نقض آشکار حقوق بشر محسوب می شود، بلکه با ایجاد موانعی بر سر راه پیشرفت افغانستان، باعث عمیق تر شدن فقر و انزوا برای میلیونها نفر از شهروندان این کشور می‌شود.» در ادامه این بیانیه آمده است: «زنان افغانستان، به‌رغم چالشها و مشکلات بسیار، به رهبری، ساختن و حمایت از جوامع خود ادامه می‌دهند، آنها خدمات بهداشتی و پزشکی حیاتی را ارائه می دهند، مشاغل و سازمان‌های جامعه مدنی را اداره می‌کنند و به مبارزه خستگی‌ناپذیر برای دفاع از حقوق خود ادامه می‌دهند.» رزا اوتونبایوا نماینده ویژه دبیرکل سازمان ملل و رییس هیات نمایندگی این نهاد در افغانستان (یوناما)، تاکید کرد: «قرار گرفتن زنان افغانستان در مرکز راه حلها برای رفع چالشهای فعلی و نوظهور، ضروری است و احیای حقوق زنان برای برخورداری از آموزش و اشتغال، باعث متحول شدن زندگی آنها، جوامع و آینده این کشور خواهد شد.» در بخش دیگری از بیانیه یوناما، آمده است: «سازمان ملل متحد با زنان و دختران افغانستان همبستگی کامل دارد و حذف تدریجی زنان و دختران از زندگی عمومی را محکوم می‌کند.» رزا اوتونبایوا تأکید کرد: «ما هر اقدامی که بتوانیم برای سرمایه‌گذاری در راستای توانمندسازی و رهبری زنان و دختران افغانستان که کلید رسیدن به یک افغانستان مرفه و فراگیر هستند، انجام خواهیم داد.» (منابع استفاده شده برای این مجموعه: خبرگزاری بانوان افغانستان، بی‌بی‌سی، هرانا، خبرگزاری زن، یورونیوز)
منبع: نبرد خلق شماره ۴۸۸ اول فروردین ۱۴۰۴-۲۱ مارس ۲۰۲۵
|