|
هنر مقاومت
پایداری یک قیام؛ «برای...» همچنان هراس انگیز است شروین حاجیپور، خواننده و ترانهسرا، با انتشار ویدیویی در حساب کاربری اینستاگرام خود اعلام کرد که اخیرا از ورود او به برخی اماکن عمومی از جمله باشگاههای ورزشی و سالنهای کنسرت جلوگیری شده است. بنابه گفته این هنرمند، این محدودیتها بدون ارائه توضیح رسمی اعمال شده است. شروین حاجی پور با ترانه «برای...» شناخته میشود؛ ترانه ای که به سرود غیررسمی خیزش سراسری ۱۴۰۱ ایران تبدیل شد و نشسته بر لب معترضان و پشتیبانان قیام «زن زندگی آزادی»، ابعادی بین المللی پیدا کرد. حاجیپور در سال ۲۰۲۳ برنده اولین جایزه گرمی در رده جدید «بهترین آهنگ برای تغییرات اجتماعی» شد. همچنین در همان سال، مجله «تایم» او را بهعنوان یکی از صد فرد تاثیرگذار جهان معرفی کرد. این هنرمند معترض پس از انتشار و همه گیر شدن ترانه اش، تحت پیگرد دستگاههای امنیتی و قضایی قرار گرفت، مدتی را در زندان بسر برد و پس از آزادی بارها با بازجویی و آزار و اذیت روبرو شد.
احیای زندگی فرهنگی در دل جنگ و ویرانی «جشنواره بینالمللی سینمای زنان غزه» در شرایطی دشوار و میان ویرانههای «دیرالبلح» برگزار شد؛ جایی که به جای سالنهای فرهنگی، چادری موقت برپا شده بود و با استفاده از ژنراتور برق، فیلمها توانست به نمایش درآید. جشنواره با نمایش فیلم «صدای هند رجب» ساختهی «کوثر بن هنیه»، کارگردان تونس افتتاح شد؛ اثری که بازسازی قتل کودک پنجساله هند رجب و خانوادهاش توسط ارتش اسراییل است و پیشتر در جشنواره ونیز جایزه بزرگ هیات داوران را دریافت کرده بود. طی شش روز، نزدیک به هشتاد فیلم از بیش از بیست کشور از خاورمیانه، شمال آفریقا، اروپا و آمریکا به نمایش درآمد و حدود پانصد نفر این فیلمها را دیدند. این جشنواره به ابتکار «عزالدین شلح»، فیلمساز و پژوهشگر فلسطینی، و با همکاری وزارت فرهنگ فلسطین و نهادهای بینالمللی شکل گرفت و هدف آن بازنمایی رنج زنان فلسطینی و احیای زندگی فرهنگی در دل جنگ و ویرانی بود. شعار جشنواره «زنان افسانهای در دوران نسلکشی» انتخاب شده بود تا بر نقش زنان در مقاومت و روایتگری تاکید کند. این جشنواره نه تنها یک رویداد هنری، بلکه بیانیهای فرهنگی و سیاسی بود که نشان داد حتی در دل ویرانی، زنان فلسطینی میتوانند صدای خود را به جهان برسانند و هنر همچنان ابزاری برای مقاومت و بازسازی زندگی اجتماعی باقی میماند.
موسیقی
اعتراض مککارتنی به هوش مصنوعی با «۲ دقیقه و ۴۵ ثانیه سکوت» «پل مککارتنی» Paul McCartney با چند دقیقه سکوت به جنگ طرحی رفته است که اجازه میدهد شرکتهای هوش مصنوعی بدون اجازه از آثار هنرمندان استفاده کنند. این ضبط تازه که دو دقیقه و ۴۵ ثانیه طول میکشد، زمانی تقریبا مشابه با ترانه «با کمی کمک از دوستانم»، آهنگ کلاسیک گروه «بیتلز» را دارد. اثر مککارتنی نیز قرار است نوعی «کمک» باشد. قطعه جدید مککارتنی همچون آهنگی اضافه در نسخه صفحه گرام آلبوم «آیا این همان است که میخواهیم؟» Is This What We Want? منتشر میشود؛ آلبومی اعتراضی علیه قانون پیشنهادی دولت بریتانیا درباره هوش مصنوعی. بیش از هزار موسیقیدان بریتانیایی اواخر فوریه گذشته نسخه دیجیتال این آلبوم را منتشر کرده بودند. بریتانیا تحت فشارهای ضدمقررات از سوی کاخ سفید دونالد ترامپ این طرح را تهیه کرده است. در میان مشارکتکنندگان طیفی گسترده از ستارههای ژانرهای مختلف موسیقی، از جمله «کیت بوش، «آنی لنکس»، «دیمن آلبارن»، «بیلی اوشن»، «جمیروکوای»، «ایمجن هیپ»، یوسف/کت استیونز»، «توری ایموس»، «هانس زیمر» یا «مکس ریشتر» حضور دارند. آلبوم حاوی این قطعات بیصدا، چه از سر کنجکاوی چه به خاطر همبستگی، به اندازه ای شنیده شد که بتواند برای یک هفته در رتبه ۳۸ جدول رسمی آلبومهای برتر بریتانیا قرار بگیرد.
بسته شدن صفحات چند خواننده زن در مازندران توسط پلیس امنیت گزارشها در شبکههای اجتماعی حاکی از مسدود شدن صفحات اینستاگرامی شماری از زنان خواننده در استان مازندران است. آزاده کبریا، زینب بریمانی و ماندانا اکبرزاده، سه تن از خوانندگان زن مازندرانی هستند که صفحات آنها توسط پلیس امنیت عمومی مسدود شده است. در صفحات برخی از این هنرمندان نوشته شده که این صفحه بهدلیل تولید محتوای مجرمانه مسدود شده است. فروردینماه سال ۱۴۰۴ نیز رسانههای حقوق بشری از احضار هفت زن خواننده در بهبهان از سوی نهادهای امنیتی خبر داده بودند. پیشتر نیز چند خواننده زن در اصفهان به پلیس امنیت احضار شده و پس از مراجعه به آنها گفته شده بود صفحاتی که بخشی از آثارشان در آن منتشر شده، مسدود است و محتوای آن حذف خواهد شد. خوانندگان زن عموما با اتهاماتی مانند «ترویج فساد» یا «تبلیغ علیه نظام» تحت تعقیب قضایی و بازداشت قرار میگیرند. تکخوانی زنان در ایران از همان سالهای نخست روی کار آمدن حکومت جمهوری اسلامی ممنوع است.
یک ایرانی نامزد بهترین موسیقی «سبک آفریقایی» جایزه گرمی شد مهران متین، آهنگساز و موسیقیدان ایرانی، در بخش «بهترین موسیقی در سبک آفریقایی» در فهرست نامزدهای دریافت جایزه «گرمی» سال ۲۰۲۶ قرار گرفت. این هنرمند سیرجانی با قطعه «Hope & Love» (امید و محبت) که با همراهی «ادی کنزو» Eddy Kenzo، هنرمند اوگانداییتبار، ساخته، در این رقابتها حضور خواهد داشت. او درباره مسیر هنری خود گفت: «شروع من با موسیقی الکترونیک غربی بود و بعدها به سمت تلفیق با سبکهای مختلف رفتم. از سال ۲۰۲۲ بیشتر با دوستانی از کشورهای دیگر مثل یونان و هلند همکاری داشتم و همین باعث شد به سمت موسیقی آفریقایی و لاتین کشیده شوم.» متین که از بازخوردهای مثبت مخاطبان ایرانی هم خوشحال است، گفت: «برایم جالب بود که بازخوردهای خوبی از ایران گرفتم. فکر میکردم شاید این سبک کمتر در ایران شنیده شود، اما مردم با انرژی مثبت و کامنتهای قشنگشان واقعا خوشحال و دلگرمم کردند.» این جایزه که با رأی مردمی انتخاب میشود، بزرگترین مراسم موسیقی جهان است که بهوسیله آکادمی ملی علوم و هنرهای ضبط در آمریکا برای شناسایی دستاوردهای صنعت موسیقی ارائه میشود.
رسانه های دیداری
پیشروی راستگرایان آمریکا در انحصار فیلم و تلویزیون شرکت بزرگ «وارنر برادرز دیسکاوری» (WBD) که صاحب CNN، HBO، DC Studios و بسیاری برندهای دیگر است، ممکن است به شرکت «اسکایدنس» Skydance فروخته شود. این شرکت متعلق به خانواده مولتی میلیاردر «الیسون» است که در تابستان سال جاری « Viacom/CBS» را خریدند و تغییرات سیاسی زیادی و از جمله لغو برنامهی «استیون کولبرت»، یک کمدین منتقد ترامپ، و گماردن «باری وایس» Bari Weiss، یک محافظه کار افراطی به سردبیری سی بی اس نیوز. اگر اسکایدنس WBD را بخرد، کنترل بخش بزرگی از رسانهها و سرگرمی آمریکا در دست یک شرکت خواهد بود. این به معنای - تغییر خط خبری CNN به سمت سیاستهای راستگرایانه، انحصار و خطر برای آزادی رسانه و تنوع فرهنگی و هنری، مانند آنچه که بعد از خرید «فاکس» توسط «دیزنی» افتاد. سناتورهای «الیزابت وارن» و «برنی سندرز» و انجمن نویسندگان آمریکا میگویند این ادغام ضدانحصاری است و به ضرر مردم و هنرمندان تمام میشود.
محکومیت یک کمدین به زندان برای شوخی با فردوسی زینب موسوی به خاطر ویدیو کلیپی که در آن ابیاتی از شاهنامه فردوسی را میخواند و به طنز تفسیرشان میکرد، به شش ماه حبس تعزیری و تهیه رساله زیرنظر بنیاد فردوسی محکوم شد. در بخشی از این حکم که توسط همسر زینب موسوی منتشر شده، آمده است: «متهم موظف است تحت نظارت بنیاد فردوسی و با راهنمایی یک استاد مورد تایید این بنیاد، طی مدت شش ماه، یک رساله اجباری را در زمینه هایی مانند جایگاه فردوسی در هویت و فرهنگ ملی ایران، اهمیت شاهنامه فردوسی در فرهنگ و ادب پارسی و ... تدوین و از آن دفاع کند.» در حکم یاد شده اضافه می شود: «متهم مکلف است حداقل به میزان ۱۲۰ ساعت با هماهنگی کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان و مدیریت آموزش و پرورش ، دوره های قصه گویی خود را با استفاده از ظرفیتهای شاهنامه فردوسی در مدارس یا مراکز فرهنگی مناطق کم برخوردار اجرا کند و مستندات آن را به اجرای احکام ارائه نماید.» زینب موسوی که با شخصیت «امپراطور کوزکو» در شبکههای مجازی مشهور شد، پیش از این هم چندین بار سابقه بازداشت دارد و در سال ۱۴۰۱ هم بعد از بازداشت به دو سال زندان محکوم شد که پس از مدتی مورد عفو قرار گرفت و آزاد شد.
ادبیات
آمریکا ویزای برنده نوبل ادبیات را باطل کرد مخالفان دونالد ترامپ هر روز شاخصتر میشوند. «وله سوینکا» Wole Soyinka، مشهورترین نویسنده نیجریه و برنده نوبل ادبیات، دیگر اجازه ورود به ایالات متحده آمریکا را ندارد؛ کشوری که دههها در آن زندگی و کار کرده است. این نویسنده ۹۱ ساله، روز سهشنبه ۶ آبان / ۲۸ اکتبر در مراسمی در شهر «لاگوس» نیجریه فاش ساخت که ویزای آمریکاییاش باطل شده است. سوینکا گفت «بدیهی است که ورود من به ایالات متحده ممنوع شده است» و سپس نامهای را که از کنسولگری آمریکا در لاگوس دریافت کرده بود، خواند. در این نامه آمده است که ویزای وی «دیگر برای درخواست ورود به ایالات متحده معتبر نیست». سوینکا یکبار دونالد ترامپ را «عیدی امین سفید» نامیده بود. عیدی امین، دیکتاتور اوگاندا در دهه ۱۹۷۰، مظهر حکومت وحشت در آفریقا است. سوینکا میگوید: «من فکر میکردم که ترامپ خوشحال شود»؛ رییسجمهور باید «وقتی او را یک دیکتاتور درجه یک مینامند، افتخار کند». او در سال ۱۹۸۶ بهخاطر مجموعه آثارش در مورد افتادن نیجریه به گرداب دیکتاتوری و خشونت برنده جایزه نوبل ادبیات شد و به نخستین نویسنده آفریقایی تبدیل شد که این جایزه را کسب میکند. حکومت نظامی ژنرال دیکتاتور «سانی آباچا» (۱۹۹۳-۱۹۹۸) او را مجبور به تبعید به آمریکا کرد، جایی که او در آنجا استاد مهمان بود و گرین کارت (مجوز اقامت دائم) دریافت کرد. زمانی که دونالد ترامپ در سال ۲۰۱۶ به ریاستجمهوری آمریکا انتخاب شد، او گرین کارت خود را به نشانه اعتراض پاره کرد.
برگزاری مجمع عمومی کانون نویسندگان ایران روز جمعه ۲۳ آبان ۱۴۰۴ دوازدهمین مجمع عمومی در دورهی سوم فعالیت کانون نویسندگان ایران با حضور شمار زیادی از اعضا برگزار شد. در آغاز، حسن اصغری به عنوان رییس سنی، پس از خوشآمدگویی به حاضران، جلسه را با یاد کُشتگان کانون نویسندگان ایران، سعید سلطانپور، احمد میرعلایی، غفار حسینی، محمد مختاری، محمد جعفر پوینده و بکتاش آبتین آغاز کرد و از حاضران خواست به یاد درگذشتگان سال گذشتهی کانون نویسندگان ایران یک دقیقه سکوت کنند. سپس هیات رییسه مجمع متشکل از مونا محمدزاده (رییس)، فرامرز سهدهی (نایب رییس) و قارن سوادکوهی (منشی) ادارهی جلسه را به عهده گرفت. پس از آن محبوبه موسوی گزارش عملکرد هیات دبیران در دورهی ماموریتشان را خواند. این گزارش پس از بحثی کوتاه مورد تایید حاضران قرار گرفت و تصویب شد. سپس حافظ موسوی، یکی از بازرسان مالی، گزارش مالی هیات دبیران را به مجمع ارائه کرد. این گزارش نیز به تصویب مجمع رسید. پس از آن انتخابات نهادها برگزار شد که در نتیجه آیدا عمیدی، گلشید کریمیان، علیرضا بهنام، روزبه سوهانی و رضا خندان (مهابادی) به عنوان اعضای هیات دبیران انتخاب شدند. همچنین علیرضا آدینه، میلاد جنت، حسین اکبری و علی صبوری به عنوان جانشین هیات دبیران برگزیده شدند.
استفاده از هوش مصنوعی دو نویسنده را محروم کرد رمانهای «گوشتخوار اجباری» نوشته «استفانی جانسون» Stephanie Johnson و «قطار فرشته» نوشته «الیزابت اسمیتِر» Elizabeth Smither به دلیل استفاده از تصاویر تولیدشده با هوش مصنوعی در طراحی جلد کتاب، از رقابت جایزه کتاب «اوکهام» Okham نیوزیلند ۲۰۲۶ کنار گذاشته شدند. ماجرا پس از آن آغاز شد که یک کتابفروش به استفاده از هوش مصنوعی در جلدها مشکوک شد و موضوع را گزارش داد. ناشر نیز تایید کرد که در فرآیند طراحی از ابزارهای هوش مصنوعی استفاده شده است. هر دو نویسنده پیشتر عضو هیات داوران این جایزه بودهاند و از این تصمیم ابراز تاسف کردهاند. جانسون گفته است که به جای صحبت درباره کتابش، مجبور شده درباره «هوش مصنوعی لعنتی» حرف بزند. برگزارکنندگان جایزه اعلام کردند که مقررات جدیدشان برای حمایت از نویسندگان و تصویرگران، استفاده از عناصر تولیدشده با هوش مصنوعی را ممنوع کرده است. ناشر نیز تاکید کرد که ابزار هوش مصنوعی جایگزین خلاقیت نیست، بلکه ادامه طبیعی هنر است، اما قوانین خیلی دیر اعلام شدند و امکان تغییر سفارشها وجود نداشت. جایزه اوکهام، معتبرترین جایزه ادبی نیوزیلند با مبلغ ۶۵٬۰۰۰ دلار نیوزیلند برای نخستین بار این مقررات را اجرا میکند. این رویداد نشاندهندهی برخورد جدی نهادهای ادبی با استفاده از هوش مصنوعی در طراحی و هنر است و بحثی تازه دربارهی مرز میان خلاقیت انسانی و فناوری در ادبیات برانگیخته است.
قصه شاه پریان درباره یک شورشی واقعی کتاب مصور تازهای با عنوان «رزا لوکزامبورگ کوچولو انقلابی بزرگ براه می اندازد» (Little Rosa Luxemburg Starts a Big Revolution) نوشتهی «ناتانیل فلیکن» Nathaniel Flakin و تصویرگری موتو Motow، بهتازگی منتشر شده است. این اثر در قالب یک داستان کودکانه، زندگی و مبارزات رزا لوکزامبورگ، رهبر انقلابی کارگران لهستان و آلمان، را برای مخاطبان خردسال روایت میکند. داستان نشان میدهد که افراد کوچک و به ظاهر ناتوان اگر سازماندهی کنند، میتوانند نیرویی بزرگ و مؤثر باشند. برخلاف قصههای رایج که شاهزادگان و پادشاهان قهرماناند، در این روایت آنها شخصیتهای منفی هستند و مردم عادی نقش قهرمانان را دارند. کتاب تلاش کرده تا حد امکان با واقعیت تاریخی سازگار باشد؛ مثلاً گربهی لوکزامبورگ به نام «میمی» که واقعاً وجود داشت، در داستان حضور دارد. برای کودکان، روایت قتل لوکزامبورگ سادهتر شده است؛ به جای اشاره به قنداق تفنگ و شلیک به شقیقه، او به داخل رودخانه هل داده میشود. در کتاب بخشی نیز با عنوان «چیزهای خستهکننده برای بزرگترها» وجود دارد که توضیحات تاریخی و منابع بیشتر ارائه میدهد و در نهایت، کتاب دارای صفحه ای با پیشنهادات برای مطالعه بیشتر هم هست. کتاب «رزا لوکزامبورگ کوچولو انقلابی بزرگ براه می اندازد» نهتنها یک قصهی کودکانه است، بلکه ابزاری آموزشی و فرهنگی برای آشنا کردن نسل جدید با مفاهیم مقاومت، عدالت اجتماعی و نقش مردم عادی در تاریخ به شمار میرود.
گوناگون
هجدهمین جشنواره بینالمللی تئاتر خیابانی مریوان جشنواره بینالمللی تئاتر خیابانی مریوان در هجدهمین دوره خود از چهارم تا هشتم آبان ۱۴۰۴ برگزار شد. محور اصلی این دوره حفاظت از محیط زیست بود و ۴۳ گروه نمایشی با ۱۰۷ اجرا از ایران و کشورهایی چون هند و تونس در آن شرکت کردند. افتتاحیه با اجرای سرود مشهور کُردی «خوایه وەتەن ئاوا کەی» (ای خدا وطن را آباد کن) و کارناوالی با نماد لکلک ــ پرندهای که در فرهنگ مردم مریوان نماد صلح، امید و همزیستی با طبیعت است ــ آغاز شد. در این کارناوال سازهای چندمتری لکلک حرکت داده شد و صورتکهای کاغذی میان مردم پخش گردید. رقصهای کُردی «ههلپهرکی» و آوازهای اتنیکهای مختلف با لباسها و موسیقی خاص خود جلوهای از تنوع فرهنگی را به نمایش گذاشت. اجراها در مکانهای عمومی مانند دریاچه زریبار، پارک شانو، پارک ملت و میدان باوهرهشی برگزار شد. این جشنواره ریشه در آیینها و سنتهای نمایشی مردم مریوان دارد که از دهه ۱۳۷۰ به شکل منظمتر برگزار شد برخلاف بسیاری از حرکتهای فرهنگی که با محدودیت روبرو میشوند، این جشنواره به دلیل استقبال گسترده مردم و هنرمندان و رویکرد کمتنش خود، حمایت شهرداری و اداره ارشاد را به دست آورده است.
(منابع: جنگ خبر، بهارنیوز، مجله +۹۷۲، دویچه وله، نیشن، رادیوفردا، کرمان نو، ال پائیس، دیدهبان ایران، رادیوزمانه، لفت وویس) منبع: نبرد خلق شماره ۴۹۶، شنبه یک آذر ۱۴۰۴ - ۲۲ نوامبر ۲۰۲۵
|