جهان در آیینه مرور

 

انتخابات در افغانستان چگونه برگزار شد و چه دستاوردی خواهد داشت؟

لیلا جدیدی

 

حتی اگر تاریخ تکرار نشود، باز هم در حال حاضر شغل ریاست جمهوری در افغانستان شاید خطرناک ترین شغل جهان باشد. نیروهای نظامی خارجی به تدریج خارج می شوند و تعداد اندکی را به جا می گذارند، کمکهای بین المللی کم خواهد شد، مشکلات اقتصادی افغانستان افزوده شده و قاچاق مواد مخدر بیشتر خواهد شد. همزمان، چشم اندازی برای بهبودی وضعیت امنیت نیست. آخرین بار که نیروهای اتحاد جماهیر شوروی سابق از افغانستان خارج شدند و نجیب الله، رییس جمهور جدید، قول مذاکره و همکاری با دشمنان را داد، سر او به دار آویخته شد و سپس جسدش را پشت کامیونی بسته و میدان شهر را با خونش رنگین کردند. با این حال، انتخابات در افغانستان با رقابت 8 نامزد انتخاباتی و شرکت نسبتا گسترده مردم جریان یافت.

روز 5 آوریل سال جاری در افغانستان انتخاباتی برگزار شد که در آن پس از 12 سال، صندلی از زیر پای حامد کرزای کشیده می شود. بسیاری، به وِیژه در غرب، این رویداد را ستوده و آن را موفقیت آمیز خواندند. کمیسیون مستقل انتخابات افغانستان شمار شرکت کنندگان را ۵۸ درصد واجدان شرایط اعلام کرد و گفته شد، رقمی بیش از انتخابات پیشین بوده است. با این حال، تقلب و تخلف گسترده ای که صورت گرفت، می تواند صلاحیت نتایج آنرا زیر سوال ببرد.

 

از روزها پیش و روز انتخابات، خبرنگاران در یک تصمیم و تفاهم جمعی، از انتشار هر گونه اخباری که موجب اختلاف و خشونت می شد، خودداری کردند. بسیاری از مردم نیز با نادیده گرفتن تهدیدات امنیتی و در برخی از نقاط با وجود باران و سردی هوا، با امید به آنکه تغییر و تحولی در زندگی شان پدید خواهد آمد، به پای صندوقهای رای رفتند. با این همه هیچکس منکر آن نیست که دولت آینده با چالشهای بیشماری روبرو خواهد بود. ایجاد صلح و امنیت را می توان از مهمترین و بغرنج ترین آنها به حساب آورد. مشکلات سیاسی و مسایل اقتصادی در حاد ترین شرایط قرار دارند. رشد اقتصادی، ایجاد فرصتهای شغلی، خدمات اجتماعی، ارایه امکانات آموزشی به ویژه در روستاها و پایان دادن به فساد اداری از دیگر چالشهای بزرگ پیش رو است.

با نگاهی به پروسه برگزاری انتخابات، نامزدها و دیگر رویدادهای پیرامون آن، روشن خواهد شد که ادعای انتخابات دمکراتیک و قولهای نامزدهای انتخاباتی تا چه میزان توخالی یا واقعی است.

"داوود مرادیان"، دیپلمات پیشین، معتقد است سیاست خارجی متکی به دوستان و متحدان غربی در حال سقوط بوده و باید به نجات آن شتافت.

"فضل احمد جویا"، استاد اقتصاد دانشگاه "پوهنتون" کابل معتقد است برای غلبه بر مشکلات اقتصادی، رهبران آینده افغانستان باید با ایجاد مناسبات سالم و دوستانه با کشورهای دور و نزدیک، موجب همکاریهای متقابل شوند.

"غلام دستگیر هدایت"، کارشناس مسایل حقوقی می گوید، فساد اداری به اعتبار ملی و بین المللی افغانستان صدمه زده و حتی مشروعیت نظام را زیر سوال برده است.

آیا امکان غلبه بر این معضلات وجود دارد؟ آیا انتخابات در افغانستان می تواند سر آغاز تحولات بزرگ و مثبتی باشد؟

 

شرایط و ضوابط انتخابات

در قوانین انتخاباتی افغانستان یک نامزد برنده انتخابات باید 50 درصد آرا را در دور اول به دست بیاورد. در غیر اینصورت، دو نامزد که بیشترین رای را دارند، در دور بعدی با یکدیگر به رقابت می پردازند. این پروسه امکان دارد ماهها به طول کشد و یک سری تشنجات را نیز به همراه داشته باشد.

کرزای در این انتخابات دیگر حق شرکت نداشت. نام نویسی از 16 سپتامبر سال گذشته آغاز شده و تا 6 اکتبر ادامه داشت. در فهرست نهایی، پس از اعلام صلاحیتها 11 نفر باقی ماندند که سه نفر آنها به نفع دیگر کاندیداها کنار رفتند.

رای دهندگان در یک روز با استفاده از رای واحد غیرقابل انتقال به نامزد مورد نظر شان رای می دهند.*

 

چه کسی می خواهد بر افغانستان حکومت کند؟

کاندیداهای مطرح شامل "زلمی رسول"، گزینه همسو با حاکمیت فعلی، "اشرف غنی احمدزی"، گزینه ای با شعار در دست داشتن طرح و برنامه علمی برای اداره کشور و معروف به قاطعیت و "عبدالله عبدالله"، با شعار اصلاحات و همگرایی می باشند.

در فهرست نهایی، به جز سه نفر یاد شده، "قطب‌الدین هلال"، "قیوم کرزی"، "عبدالرب رسول سیاف"، "نادر نعیم"، "محمد شفیق گل آقا شیرزی"، "هدایت امین ارسلا"، "عبدالرحیم وردک" و "داوود سلطانزوی" به عنوان نامزد به رقابتهای رسمی ریاست جمهوری 2014 راه یافتند.

به معرفی کوتاهی از 6 نامزد انتخاباتی از میان 8 نامزد که با یکدیگر رقابت می کنند و احتمالا آرای بیشتری را نصیب خود می کنند، می پردازیم:

- زلمی رسول، وزیر امور خارجه پیشین افغانستان و فرد نزدیک و مورد اعتماد کرزای می باشد. او پیش از داشتن مقام وزارت خارجه به مدت 7 سال مشاور امنیت ملی دولت کرزای بود. او اصلیت پشتو دارد و متولد کابل است. رسول دانشجوی ممتاز فارغ التحصیل دانشگاه فرانسوی - آمریکایی است و از دانشکده پزشکی پاریس در فرانسه مدرک دکترا دارد.

- دکتر اشرف غنی احمد زی یک پشتوی متشخص از خانواده ای پرنفوذ می باشد. او در رشته انسان شناسی تحصیل کرده و دارای مدرک از دانشگاه آمریکایی بیروت است و مدرک دکترای خود را از دانشگاه کلمبیا در آمریکا دریافت کرده است. غنی در دهه 90 در بانک جهانی مشاور بخش زوایای انسانی سیاست اقتصادی این نهاد بوده است. پس از سرنگونی طالبان او به افغانستان بازگشته و مشاور ویژه دبیر کل سازمان ملل و سپس وزیر دارایی در دولت کرزای گشت. او تنها نامزد انتخاباتی است که اعلام کرده دستکم 20 درصد کابینه اش را زنان تشکیل خواهند داد. اشرف عنی احمد زی، دوستم را به عنوان نخست وزیر خود معرفی کرده است. وی معتقد است با انتخاب دوستم تعادل بین نیروهای گوناگون به وجود خواهد آمد.

- عبدالله عبدالله، چشم پزشک است و اصلیت تاجیک دارد. او از مشاوران ویژه احمد شاه مسعود بوده است. وی در انتخابات سال 2009 در رقابت با کرزای در دور دوم شکست خورد. پس از سرنگونی رژیم طالبان، عبدالله مدت چهار سال وزیر امور خارجه افغانستان بود. در شب کمپین انتخاباتی 2014، دو نفر از فعالان کمپین انتخاباتی وی در مقابل دفتر او در هرات به ضرب گلوله به قتل رسیدند.

- عبدالرب رسول سیاف، اسلامگرای تندرو، یک تحصیل کرده مذهبی و با نفوذ و جنگ سالار جهادی سابق با اصلیت پشتو است. اگر چه او بارها مخالفت خود را با طالبان ابراز کرده، اما ارتباط قوی با تروریستهای سرشناس داشته است. بنا به بسیاری از گزارشات، او بارها بن لادن را به افغانستان دعوت کرده است. طبق گزارش کمیسیون تحقیق 9/11، وی مربی و خط دهنده "خلیل شیخ محمد"، آرشیتکت این حمله بوده است. سیاف همچنین، مربی و مشاور "رمزی یوسف" که متهم به بمب گذاری در ساختمان تجارت جهانی در سال 2001 شد، می باشد. او دارای مدرک فوق لیسانس از دانشگاهی در قاهره است.

- محمد شفیق گل آقا شیرزی، متحد نزدیک کرزای است که نخست به عنوان مشاور وی و سپس فرماندار زادگاه خود، قندهار، اشتغال داشت. او یک جنگ سالار جهادی سابق است که محمد ظاهر شاه، آخرین پادشاه افغانستان به وی لقب "بلدوزر" داده بود. او پیشتر وزیر خدمات ملی نیز بوده است و گفته می شود که در سالهای آخر نقش موثری در عملیات بازسازی داشته است. شیرزی در قاچاق تریاک نیز دست داشته است، اما خود او این اتهام را رد می کند. او در سال 2008 با اوباما که در آن هنگام نامزد ریاست جمهوری امریکا بود، در جلال آباد دیدار کرد.

- قیوم کرزای، برادر کرزای است که به نفع رسول از دور خارج شد.

 

چه کسانی شرکت کردند؟

در میان شرکت کنندگان، 65 درصد از مردان و 35 درصد زنان پای صندوق رای رفتند.

اگر چه در تبلیغات غرب شرکت در انتخابات گسترده توصیف شد، اما این بیشتر مرتبط به لایه نازکی از جامعه افغانستان، کسانی که ساکن شهرها بوده و از حمایت مالی و دیگر تسهیلات برخوردار هستند، می شود. این در حالیست که 70 درصد از مردم در روستاها و اطراف شهرها زندگی می کنند و امکانات کافی نداشتند. با این حال گفته شد که بیش از 2000 قاطر، صندوقهای رای را به دور ترین نقاط روستایی افغانستان حمل کرده اند.

 

خشونت

انتخابات سال 2009 در میان فساد، تقلب و خشونت که بیشتر هم از سوی دولت مورد حمایت آمریکا صورت می گرفت، برگزار شد. رقابت بین حامد کرزای و عبدالله عبدالله به صورتی بود که هر یک خود را برنده انتخابات می شناختند و طرفداران عبدالله تهدید به رویاروی مسلحانه می کردند.

در انتخابات امسال، خبرنگاران همانطور که گفته شد از انتشار اخبار منفی خودداری می کردند، اما روز بعد از انتخابات با انتشار اخبار خشونتها سکوت را شکستند.

حملات در سراسر کشور علیه شهروندان، خارجیها و خبرنگاران خارجی صورت گرفته بود. یک رستوران شلوغ لبنانی گلوله باران شد و در جریان آن 21 نفر جان سپردند. در ماه مارس هتلی مورد تهاجم قرار گرفته و 9 نفر که شامل یک خبرنگار، همسر و دو فرزند وی می شود، به قتل رسیدند. در برخی از روستاها مردم از طالبان نامه های تهدید آمیز دریافت کردند.

وزارت کشور و کمیسیون مستقل انتخابات در یک عملیات انتحاری مورد حمله قرار گرفت. همچنین یک روز پیش از باز شدن صندوقها، خبرنگار و عکاس اسوشیتدپرس کشته و یک خبرنگار کانادایی به سختی مجروح گشت. یک منبع از ارتش آمریکا می گوید روز انتخابات خشونت بار ترین روز در افغانستان بود.

 

تقلب و تخلف در انتخابات

 کمیسیون مستقل انتخابات، 870 شکایت تقلب دریافت کرده است. بدیهی است که نمی شود انتظار داشت چنین انتخاباتی بدون هیچگونه تخلف صورت بگیرد. مسوولان کمیسیون شکایات انتخاباتی وجود تقلب، تخلف و تخطیهای انتخاباتی را رد نمی کنند، اما می گویند که به موارد تخلف و تقلبات انتخاباتی، بر مبنای شکایات و اسناد رسیدگی می شود. نتایج آن هر چه باشد، بدون تاثیر در نتیجه انتخابات نخواهد بود.

ابطال و قرنطینه آرای تقلبی از آرای عمومی می تواند بر نتایج ابتدایی و نهایی انتخابات تاثیرگذار باشد.

از سوی دیگر، کمیسیون مستقل انتخابات تایید می کند که برخی از افراد و اشخاص که در رده های بلند دولتی ایفای وظیفه می کنند، از موقعیت خود به سود نامزدان مشخص در روز انتخابات استفاده کرده اند.

پلیس نیز متهم به ارتکاب تخلفات آشکاری است که مقامهای وزارت کشور اکثر آن را رد می کنند. با این حال، "صدیق صدیقی"، سخنگوی وزارت کشور گفته است، تا کنون چند تن از اعضا پلیس که دست به تقلبات انتخاباتی زده اند، مجازات شده اند.

 

نقش آمریکا

دولت اوباما انتظار دارد که رییس جمهور جدید توافق نامه دو جانبه امنیتی میان دو کشور را نهایی کرده و 12 سال جنگ در افغانستان خاتمه یابد. آمریکا خواستار استقرار 10 هزار تن از نیروهای خود در این کشور نیز می باشد. آمریکاییها نگران این امر هستند که در جنگی که 2300 نفر کشته داده و 600 میلیارد دلار هزینه کرده اند، در انظار عمومی شکست خورده تصور شوند.

 اگر چه حامد کرزی مایل به امضای توافق نامه دو جانبه امنیتی با ایالات متحده نیست، اما همه نامزدهای ریاست جمهوری گفته اند که آن را امضا خواهند کرد.

 

و سر آخر...

جنگ در افغانستان بدین معنی است که هر روز باید در انتظار حملات و بمباران یکی از طرفها، "ارتش ملی افغانستان"، "طالبان" و یا نیروهای "ناتو" بود. جنگ، اقتصاد کشاورزی را که منبع اصلی اشتغال کشور است، نابود کرده است. باوجود میلیاردها دلار که صرف پروژه های توسعه کشاورزی شده، درصد جمعیتی که زیر خط فقر زندگی می کنند 36 در صد تخمین زده می شود؛ امری که این کشور را بعد از بنگلادش، دومین کشور فقیر جهان کرده است. جنگ سبب مهاجرت بسیاری از کشور شده است. بنا به گزارش آژانس آوارگان سازمان ملل، تنها در مدت زمان کوتاه ششصد هزار تن نقل مکان کرده اند. بیش از 35 هزار افغان در دو کمپ آوارگان در مرکز کابل زندگی می کنند و به برق و گرما دسترسی ندارند. آنها همچنین از بهداشت و پزشک، آموزش و پرورش، غذا، مواد ضد عفونی و آب پاک بی بهره اند و هیچگونه امنیت جانی ندارند. یک نفر از افراد این کمپ وقتی خبرنگاری می پرسد آیا قصد دارد رای بدهد، در جواب می گوید: "چه فرقی می کند؟ ما در 2004 و 2009 رای دادیم، اما حال زندگی مان بدتر شد. سیاست برای ثروتمندان و افراد سرشناس و مهم است. "

اصرار به اینکه جهانیان به این انتخابات به چشم مثبت بنگرند و آن را آزاد، عادلانه و صلح جویانه بیانگارند، دلایل گوناگونی دارد.

پس از 12 سال جنگ و اشغال که قرار بود دمکراسی را به این کشور بیاورد، آمریکا قصد دارد اینگونه وانمود کند که این جنگ ارزش آن را داشت. دولت اوباما می خواهد بگوید دستکم بخشی از اهداف حاصل شده است. این درحالیست که آمریکا نه در این جنگ برنده شد و نه طالبان را شکست داد. تمامی نامزدهای ریاست جمهوری افغانستان قول دیدار با اوباما و انجام مذاکرات صلح را داده اند. طبقه حاکمه در کابل و نامزدهای ریاست جمهوری انتظار 40 میلیارد کمک از آمریکا را دارند و به همین دلیل رییس جمهور بعدی باید پیمان امنیتی دو جانبه را امضا کند. کرزای از امضای این قرارداد خودداری کرده است و مدعی است که دلیل آن درخواست آمریکا برای ایجاد 10 پایگاه نظامی دایمی در افغانستان، استقرار 10 هزار سرباز، مصونیت سربازان آمریکایی از تعقیب قانونی و ادامه گشت خانگی و حملات شبانه است. شاید آقای کرزای مایل نیست چنین ننگی در پیشینه اش ثبت شود.

خانم "هلن ردموند"، یک روزنامه نگار و تحلیلگر در امور سیاست بهداشت و درمان می گوید: "انتظار امریکا کاملاً یک باج خواهی است. همه می دانند که بدون کمک مالی آمریکا، ارتش، پلیس و دولت افغانستان توان ایستادن روی پای خود را ندارند و واژگون خواهند شد. از همین روست که همگی نامزدها با پیمان امنیت دو جانبه با آمریکا موافقت کرده اند."

واقعیت انتخابات افغانستان را "سونالی کولانتاکر"، یکی از دو نویسنده کتاب "افغانستان خونین" اینگونه توصیف می کند: "هیچیک از دو نفری که بالاترین رای را به دست آورده اند، مشروعیت و توان رهبری یک دمکراسی را ندارند. این واقعیت که در این انتخابات بیشتر از حتی انتخابات پیشین خشونت و تخلف وجود داشته، نشان می دهد که تا چه میزان این انتخابات یک بازی مضحک بوده است. هیچیک از نامزدها مخالف امضا پیمان امنیت دو جانبه نیست. این تعجبی ندارد، همه می دانند که آمریکا همواره نیروهای مسلح و چهره های تندرو را در افغانستان حمایت کرده."

بر اساس شواهد موجود پاسخ بدین پرسش که انتخابات سال 2014 برای مردم افغانستان چه دستاوردی خواهد داشت، مشکل نیست. رای دادن در این انتخابات نمی تواند 13 سال اشغال امپریالیسم آمریکا را پایان دهد و برای مردم سعادت و آزادی و بهروزی به ارمغان بیاورد.

 

* سیستم رای غیرقابل انتقال یک سیستم با حوزه ‌های چند نماینده و نامزد محور است که در آن رای دهنده ‌ها فقط می ‌توانند به یک نفر رای دهند، اما در هر حوزه انتخابیه بیش از یک کرسی باید پر شود. نامزدهایی که بالا‌ترین رای در مجموع را به دست آورند این مناصب را پر می ‌کنند. این سیستم از نادرترین سیستمهای انتخاباتی در جهان امروز است و تنها در افغانستان، اردن، جزایر پیتکارین و ونویاتو به کار می‌ رود که فقط ۳۴ میلیون نفر را در جهان در برمی گیرند.

 

 شناخته‌ شده ‌ترین استفاده از آن در انتخابات مجلس سفلای ژاپن از سال ۱۹۴۸ تا ۱۹۹۳ بوده است. از این سیستم در کشورهاى استفاده می شود که انتخابات به تازگی در آنها به جریان افتاده است.

 

بازگشت به صفحه اول ایران نبرد

بازگشت به صفحه نبردخلق